Parler de St-Lys 1 / Parlar de St Lis 1

L'OCCITAN GASCON TOLOSAN
DE SENT LIS

Avant díser

Aquera pichona sintèsi gramaticala es pas una òbra acabada. I poiratz trobar de pecas e de mancas, mès l’elaboracion d’aqueste trabalh se hasquèc ambe l’intencion de hargar un cors d’occitan a Sent Lis.

Aqueth trabalh aviá tanbens coma mira personala la coneishença mès prigonda deu parlar deu vilatge on m’installèri. D’origina bearnesa, voliái véser les limits entre lengadocian e gascon. S’agissiá tanbens de saber en qué le parlar de Sent Lis èra gascon. Aquò passèc peu contacte ambe la populacion locala qu’aviá l’occitan coma lenga pròpia. Estèc pas totjorn agit pr’amor que le gascon tolosan estèc quasi pas escriut, òm preferava emplegar le mondin tot pròche ende escríver l’occitan. D’aulhors, les gascons tolosans empleg(av)an l’expression les cossís ende designar les mossurs de Tolosa (Les tolosans disen "cossí va" quand les gascons disen "coma va"). En mès deu fenomène de vergonha cap au francés, trobàvam un pauc aquò ambe Tolosa. Cau díser qu’aqueth sector coneguèc un gran apòrt de populacion exteriora, a causa de la creishança de vila ròsa, que desoccitanizèc en granda part la Gasconha tolosana.

Prumèr, tengui a mercejar Margòt Andriès, de St Lis, qu’en gardant tot le shuc deu siu parlar, m’ajudèc fòrça. Mercés tanbens a Patric Lasseube, a Didier Hue e a Mathias Van den Bossche. Le professorat d’occitan a l’Isla de Baish m’ajudèc tanbens a hèr aquera apròcha deu gascon tolosan.

 

Les limits entre le gascon e le lengadocian

Les limits entre le gascon e le lengadocian son plan coneguts dempuèi l’enquèsta E. Bourciez (1895). Òm considèra coma gasconas las comunas on la F es remplaçada per una H. Atau, avèm la lista que seguís per la Hauta Garona [ g : gascon. lg : lengadocian. ] : Sent Cesert (g), Launac (g), Larrà (g) / Granada (lg). Daux (g) / Mervila (lg). Ausona (g), Selh (g), Bausèla (g), Còrnabarriu (g), Colomèrs (g) / Blanhac (lg). Pibrac (g), Legavin (g), Fontanilhas (g) / Salvetat Sant Gièli (lg). Plasença deu Toish (g), Cunhaus (g) / Tornafuèlha (lg). Les barris de Tolosa de Sent Martin deu Toish e Sent Simon (g) / Totes les autes barris de Tolosa (lg). Portèth (g), Pinsaguèl (g), Ròcas (g), Murèth (g) / La Crotz Falgarda (lg). Pins e Justaret (g), Labarta de Lèsa (g) / Goirans (lg), Clarmont le Fòrt (lg). Le Vernet (g) / Venèrca (lg). Lagardèla de Lèsa (g) / Grepiac (lg). Beumont de Lèsa (g), Aurivalh (g) / Miramont (lg). Lagraça-Diu (g), Poi Danèu (g), Mauressac (g) / Autariba (lg). Espèrça (g) / Galhac Tolzan (lg).

Mès avant de contunhar mes luènh, caleriá delimitar le nòste estudi. Le trabalh pòrta suus cantons de Murèth, Riumas, Sent Lis e en partida Legavin e Tolosa. Es a díser, grosso modo, l’extrème nòrd deu Comenge o lo país muretin.

1-Las principalas caracteristicas deu parlar de Sent Lis

Le parlar de la region de Murèth, dont hè part Sent Lis, es occitan. Pertenh tanbens au dialècte gascon, mès compòrta plan de trèits deu lengadocian que le costeja. Podèm díser que s’agís d’un gascon plan lengadocianizat.

	Lengadocian estandard	Gascon de Sent Lis	Gascon estandard	Francés
F / H	filh	hilh	hilh	fils
F intervocalica	afar	afar	ahar	affaire
F + consona	fred	fred	hred	froid
metatèsi R	cabra	craba	craba	chèvre
A prostetic	riu	riu	arriu	rivière
enonciatiu	son longs	son longs	que son longs	ils sont longs
caijuda B	camba	cama	cama	jambe
1- caijuda D	vendre	véner	véner	vendre
2-caijuda D	prene / prendre	prénguer	préner	prendre
l / TH	anhèl	anhèth	anhèth	agneau
R intervocalica	aquela	aquera	aquera	cette
L finau / U	ostal	ostau	ostau	maison
Pron. "Lavar"	[la'ba]	[la'wa]	[la'ba] /[la'wa]	laver
G / GU	galhard	galhard	gualhard	gaillard
caijuda R	mèstre	mèstre	mèste	maître
iss / ish	nàisser	nèisher	nèisher	naître
ièr / èr	pomièr	pomèr	pomèr	pommier
N intervocalica	luna	luna	lua	lune

Le parlar sentlisian a 7 trèits comuns ambe le lengadocian estandard suus 18 d’aqueth tablèu mentre que n’a 11 ambe le gascon estandard. Podèm díser que le parlar de Sent Lis es mès gascon que lengadocian.

2-L’accent tonic

(N.B. : Dins aqueste passatge l’accent tonic es marcat en gras)

En occitan, coma en espanhòl, anglés e alemand, quand un mot a mès de 2 sillabas, l’una d’eras pòrta l’accent tonic. La sillaba tonica es la sus laquala la votz fòrça.

a) Accents tonics non escrits.

RÈGLA 1 : Quand un mot es terminat per una vocala, una vocala seguida d’una S, o per la N d’un vèrbe a la 3a persona deu plurau, l’accent tonic es sus l’avant darrèra sillaba. Ex : Gascona, Gasconas, Cantan.

RÈGLA 2 : Quand un mot es terminat per una consona o d’una consona + S (aute que la N de la 3a persona deu plurau d’un vèrbe), l’accent tonic es sus la darrèra sillaba. Ex : Gascon, Gascons, Cantam

RÈGLA 3 : Quand un mot es terminat per un diftongue (Es a díser duas vocalas), l’accent tonic pòrta sus la prumèra de las duas vocalas. Ex : Adiu, Economias, Sau

b) Accents tonics escriuts

Quand un mot pòrta un accent escrit (grèu o agut), l’accent tonic se tròba totjorn sus la sillaba amb l’accent grafic. Accents escrits existent en gascon de Sent Lis : à, á, é, è, í, ó, ò, ú.

-Mots qu’aubeïssen pas a la règla 1 : An l’accent tonic sus la darrèra sillaba. Ex : Portugués, Cafè, Cantarà, Aicí, Cangoró, Aquò, Dessús

-Mots qu’aubeïssen pas a la règla 2 : An l’accent tonic sus l’avant darrèra sillaba. Ex : Màger, escríver, Léser, Nèisher, Tóner

-Mots qu’aubeïssen pas a la règla 3 : An l’accent sus la sillaba avant le diftongue. Ex : Macedònia, Gràcia, Resisténcia, Acadèmia, Polícia, Anóncia, Voliá, Siásquei.

3-Prononciacion

(En aqueste tròç l’accent tonic es en italic gras ende la prononciacion figurada de l’exemple)

En occitan muretin totas las letras se disen exceptat quand es indicat en aquera partida.

a) vocalas.

-A ou AS (plurau) en fin de mot se pronóncia [o / os] quand le mot a mès de duas sillabas. Ex : La rota [la rrouto], la route.  Las lengas [laï lénngos] les langues.

-AN de la 3a pers. deu plurau hè [on]. Ex : Ocupan [oukupon], ils occupent.

-A hè [a] dins totes les autes cases. Ex : A [a], il a. Casse [kassé], chêne.

-À, accent grèu, hè totjorn [a]. Ex : Mamà [mama], maman.

-Á, accent agut, hè [o]. Ex : Siásque [sioské], il soit. Aqueth accent se tròba quasi qu'en la conjugason.

-E e É hèn [é]. Ex : Comengés [koumennjés], commingeois. Petit [pétit], petit.

-È hè [è] coma en francés. Ex : Murèth [murèt], Muret.

-I e Í hèn totjorn [i]. Ex : Ací [aki], ici. triste [tristé], triste.

-O e Ó se pronóncian [ou]. Ex : Tolosa [toulouzo], Toulouse. Cangoró [kangourou], kangourou.

-Ò hè [o]. Ex : Tròp [trop], trop.

-U hè [u] coma en francés exceptat dins les diftongues. Ex : Urosa [urouzo], heureuse.

b) Les diftongues.

-AU hè [aou / aw]. Ex : Atau [ataou], ainsi.

-ÈA hè [èyo]. Ex : Purèa [purèyo], purée.

-ÈU hè [èou / èw]. Ex : Mèu [mèou], miel.

-EU hè [éou / éw]. Ex : Peu [péou], cheveux.

-ÒU hè [oou / ow]. Ex : Vòu [boou], il veut.

-IU hè [iou / iw]. Ex : Adiu [adiou], bonjour / au revoir.

-AI hè [aï ] Ex : Mai [maï], mai.

-EI hè [éï]. Ex : Rei [rréï], roi.

-OI hè [ouille] Ex : Poirir [pouill'ri], pourir.

-ÒI hè [oï]. Ex : petòi [pétoï], putois.

-UA hè [uyo]. Ex : una pua [uno puyo], une pointe (de fourche).

-Dins les triftongues totas las letras se pronóncian, levats UÈI, que hè [èï]. Ex : nuèit [nèït], nuit.

c) Las consonas

-AUB, seguit d'una vocala, hè quasi totjorn w. Ex : Praube [prawé], pauvre.

-CH hè ch, de còps rarament tch. Ex : Chifra [chifro], chiffre, Pichon [pitchoun], tout petit.

-GN se pronóncia nn. Digne [dinné], digne.

-H se pronóncia coma la h anglesa o alemanda en l'aspirant, çaquelà i a una fòrta tendéncia a Sent Lis a pas mès prononciar aquera "h" coma en francés o coma entau vesin aranés. Ex : Hèr [è / hè], faire.

-ISH (SH en debut de mot) hèn le ch francés. Ex : Peish [péch], poisson. Shiular [chioula], siffler.

-LH se pronóncia ly, coma la ll espanhòla o un a pauc coma dins le mot paille en francés. Ex : Palha, [palyo], paille.

-M en fin de mot se pronóncia coma una n dura. Ex : Aimam [aïmann], nous aimons.

-MN hè nn. Ex : Hemna [(h)énno], femme. 

-NH se pronóncia coma le gn francés. Ex : Nhac [gnak], morsure.

-N se pronóncia nn, coma en espanhòl. Ex : Le pan [lé pann], le pain.
Quand la N finala es segudia deu plurau, lo grop NS se pronóncia s. Ex : pans [pas], des pains.

-R hè rr (rotlat fòrt), coma en espanhòl : au començament deus mots, quand s'escriu RR, apuèi la N e la L. rason [rrazounn], raison. Arribar [arriba], arriver. Enraucar [énnrrauka], enrouer. Parlar [parrla],parler.

-R hè r (rotlat flac), coma en espanhòl, quand es entre duas vocalas. se pronóncia totjorn rotlat coma en espanhòl. ara [ara], maintenant.

-La R finala se pronóncia pas, çaquelà existessen excepcions. Ex : Aperar [apéra], appeler.

-RN en fin de mot hè r. Ex : Totjorn [toudjour], toujours.

-RS hè ss. Ex : Traversar [trawéssa], traverser.

-SL hèn e ll. Ex : Bruslar [brulla], brûler.

-SN hèn nn. Ex : Disnar [dinna], déjeuner.

-TG hè dj. Ex : Passatge [passadjé], passage.

-TH hè t. Ex : Rastèth [rastèt], râteau.

-TL, TM, TN hèn ll, mm, nn. Ex : Ròtle [rrollé], rôle. Setmana [semmano], semaine. Pitnar [pinna], gambader. 

-V hè b. Entre duas vocalas hè coma le w anglés. Se le mot es d’origina recenta o se es un empront au lengadocian, o s'encara es composat a partir de daubuns mots, garda sa sonoritat en B. Ex : Vaca [bako], vache. Aviá [awyo], il avait. Avion [abyoun], avion. Novèla [noubèlo], nouvelle. Devath [débat], dessous.

-X hè ts. Xavièr, limacs [Tsabyè, limats], Xavier, escargots.

-Mots dont la prononciacion s’aluènha de son ortografia : Tanbens [tabés], aussi. Bèthlèu [ballèou], bientôt. Benlèu [bélèou], peut-être. Endeu [énndou], pour le. Endeus [énndés], pour les. Per [per], par. Peu [pou], par le. Peus [pés], par les. Suu [sou], sur le. Deu [dou], du. Deus [dés], des. Non [nou], non. Òc [o], oui. Temps [tems], temps. Es davant una vocala [ez] e davant una consona [i], il est. Les e Las davant una vocala [léz, laz] e davant una consona [li, laï]. Ambe [amé], avec. Duas [dos], deux.
A Sent Lis, au condicionau la R de las fòrmas en RIÁ se pronóncia pas mes per simplicacion > [yo]. Atau, Cantariás [kantyos], tu chanterais.

-Las autas letras son coma en francés.

4 - La parabòla deu hilh prodigue en parlar gascon de Sent Lis

dit per Jeanne Bonnemaison (neishuda de cap 1900),

demorant plaça de la Libertat a St Lis,

e collectat per Didier Hue dins las annadas 1990.

Aquò permet de plan véser les trèits deu parlar.

"Un òme aviá pas que dus hilhs. Le mès joen diguèc a son pair : es ora que siásquei mon mèstre e qu'àugei d'argent ; cau que póscai partir e que véjai país. Partatjatz vòste bien e balhatz-me çò que divi aver.

Ò mon hilh, diguèc le pair, coma volhas, ès un maishant e seràs punit. Apèi, draubisquèc un tiroèr, partatgèc son bien e hasquèc duas parts.

Quauques jorns apèi, le maishant se'n anguèc deu vilatge, e hasiá le bohòla, e diguèc pas adiu a digun.

Traversèc plan de landas, de bòsques, de rivièras, arribèc dins una granda vila on despensèc tot son argent.

Au cap de quauques meses, divèc véner sos abits a una vièlha hemna e se loguèc ende èster vailet : l'envoièren dins les camps ende gardar les ases e les buòus. Alavetz, estèc plan malerós; avèc pas mès de lèit ende se cochar e dromir la nèit, ni nat huec ende se cauhar quand aviá fred. Aviá quauque còp talament talent qu'auré plan minjat las huelhas de caulet e les fruts poirits que minjan les pòrcs. Mès digun le donèc pas res.

Un soèr, le vente vude, se leishèc tombar sur un tronc, espiava per la finèstra les ausèths que volavan legèrament e vesèc aparéisher dins le cèu la luna e las estelas, e se diguèc en plorant : la-bàs, l'ostau de mon pair es plen de vailets qu'an pan e vin, ueus e fromatge tant que ne vòn. D'aqueth temps, jo ací morissi de hame..."

Remarca : Podètz trobar las diferentas versions dialectalas de l’occitan d’aqueth passatge biblic dins la langue occitane de P. Bec col. Que sais-je ? N°1059.

> Transcripcion en grafia fonetica (l’accent tonic es marcat en gras. )

[unn omé awyo pas ké duz ils. Lé mès jouénn diguèk a soum paï : éz ouro ké syoskéï moum mèstré é k'awjéi d’arjént ; kaw ké pouskoï parti é ké béjoï païs. Partadjats bosté byénn é baillam-mé so ké diwi awé. ?

o mounn il, diguèl lé paï, koumo bouillés, èz um machant é séras punit. Apèi, drawiskèk unn tirwèr, partadjèt soum byénn é askèd dos pars.

kawké jourz apèi, lé machann sé'n anguèd dou biladjé, é azyo lé bouolo, é diguèp paz adiw a digunn.

trawéssèp pla dé landos, dé boskés, dé rribyèros, arribèd dinns uno grando bilo ounn déspénsèt tout sounn arjént.

aw kap dé kawkés mésés, diwèp béné souz abits a uno bièillo (h)énno é sé louguèk éndé èsté baïlét : l'énbouyèrén dinns li kams éndé garda léz asés é li byows. Alabéts, éstèp pla malérous; awèp pas mès dé lèït éndé sé koucha é droumi la nèït, ni nat wék éndé sé kawa kann awyo fréd. Awyo kawké kop taloménn talénn k'awré pla minjat laï wéillos dé kawlét é li fruts pouïrits ké minjon li ports. Mès digunn lé dounèp pas rrés.

Unn swèr, lé bénté budé, sé léchèt toumba sur unn trounk, éspyawo pér la finèstro léz awzèts ké boulawon léjèroménn é bézèk aparéché dinns lé sèw la luno é laz éstélos, é sé diguèk énn plourann : labas, l'oustaw dé moum paï i plénn dé bailéts k'ann pann é binn, wéws é froumadjé tann ké né bonn. D'akét téms, jou assi mourissi dé amé]

5- L’alfabet

(I a 23 letras. Las letras feminas son escritas en gras)

A (a), B (be), C (ce), D (de), E (e), F (èfa), G (ge), H (acha), I (i), J (ji), L (èlla), M (èmma), N (ènna), O (o), P (pe), Q (cu), R (èrra), S (èssa), T (te), U (u), V (be), X (itsa), Z (izèda).

Remèrca : k, w, y s’emplègan pas qu’endeus noms estrangèrs. ex : Una botelha de whisky.

Ende distinguir B / V, diram "B de Bordèu" e "V de valença", o encara "B de Buòu" e "V de vaca", o enfin "B de haut" e "V de baish".  

6- L’apostròfe

Coma en francés (levat davant la H).

Ex : l’escòla, la hemna. l’òme, l’istòria d’Occitania.  (l'école, la femme, l'homme, l'histoire d'Occitanie)

7- Articles contractats

a+le(s) > au(s), au(x). de+les > deu(s), du (des). entà+le(s) > entau(s), chez le(s). ende+le(s) > endeu(s), pour le(s). per+le(s) > peu(s), par le(s). sus+le(s) > suu(s), sur le(s).

Au plurau existís una fòrta tendéncia, que veng deu lengadocian tolosan, de prononciar respectivament : aus, deus, entaus, endeus, peus e suus respectivament [ass, déss, entàss, éndés, péss, souss]

Existís d’articles definits lo, los, -que corresponden a "le, les"- emplegats en dehòra deu país tolosan.

8-Article partitiu

Existís pas en gascon (cf esp.) : As trobat pan ? (As-tu trouvé du pain ?). Se podètz remplaçar du o per un peu de, podètz eleminar l’article partitiu dins la version gascona de la frasa. De còps, pr’amor deu lengadocian que costeja, trobam l’article partitiu en Gasconha tolosana (As trobat de pan ?).

9- Advèrbes de quantitat

Èi estudiat fòrça leçons (j’ai étudié beaucoup de leçons). Èi plan estudiat la leçon (j’ai bien étudié la leçon). Èi estudiat plan seriosament (j’ai étudié très sérieusement). Èi un pauc estudiat (j’ai un peu étudié).

10- Formacion deu feminin

a) La règla generala : Ajustam un A a la fin deu mot masculin : Fòrt, Fòrta (Fort, forte)

b) Les mots terminats per P, T, C au masculin balhan sovent BA, DA, GA au feminin. Ex : Pèc, pèga. Mainat, mainada. Lop, loba (Niais, niaise. Enfant. Loup, louve)

c) Les mots masculins terminats per IU, U balhan IVA, VA o ALA au feminin. Ex : Tardiu, tardiva : (Tardif, tardive). Nau, nava (Neuf, neuve).

d) Endeus mots masculins terminats per E, le remplaçam per un A : Liure, liura (Libre)

e) Les mots acabats per TH au masculins hèn RA au feminin. Ex : Anhèth, Anhèra (Agneau, agnelle).

f) Existís noms comuns irregulars. Ex : Taure, vaca (Taureau, vache), etc...

11- Formacion deu plurau

a) La règla generala : Ajustam una S a la fin deu mot singular. Ex : Blanc, blancs...

b) S’ajusta ES endeus mots terminats per EISH, ST, XT, Ç. Ex : Peish, peishes (poissons). Prèst, prèstes (prêts). Braç, braces -Atencion, remercatz que la cedilha desapareish- (bras).

c) Remplaçam le TZ final deu sing. per SES au plurau : Votz, voses (voix).

d) Endeus mots terminats en SC > SQUES. Ex : Disc, Disques. (disques)

e) S’ajusta ES o SES endeus mots acabats per S. Ex : Pas, passes. Mes, meses. Anglés, angleses (Atencion, l’accent grafic desapareish). (mois, anglais)

f) Endeus quauques mots que s’acaban en TH, avèm un plurau en RES. Ex : Bèth, Bères (gros). Aqueth, aqueres (ce, ces). Eth, eres (lui, eux)...

12- Les comparatius

a) Superioritat : mès...que. ex : Ès mès petit que jo (Tu es plus petit que moi)

b) Inferioritat : mens...que. ex: Ès mens petit que jo (Tu es moins petit que moi)

c) Egalitat : autan(t)...coma. (cf esp.) ex : Ès autan petit coma jo (Tu es aussi petit que moi), Ès autant urós coma jo (Tu es aussi heureux que moi).

Remèrcas : autan s’utiliza davant una consona, autant davant una vocala. Podèm emplegar la fòrma contractada tan(t) au lòc de autan(t), ex : Ès tant urós coma jo.

13- Les sufixes

A) Les diminutius :
ET(A) : Un gatet [ambe soent una nuància afectuosa], (Un joli petit chat).
ÒT(A) : Un gatòt [ambe soent una nuància pejorativa], (Un petit chat sans importance).
ON(A) : Un gaton, (Un petit chat).

B) Les aumentatius :
ÀS (ASSA), A una nuància pejorativa : Un gatàs (Un chat gros et vilain).

C) Les collectius pejoratius :
ALHA. Ex : La gatalha (L’ensemble, désagréable, des chats).

D) Les frequentatius :
EJAR. Sufixe que se junh au radicau d’un vèrbe e qu’indica una accion hèita, generalament repetada, e de còps a una nuància pejorativa. Ex : passejar (promener), professorejar (jouer au professeur)

-Remèrca : Podèm cumular les sufixes. Ex : Un gatonet (Un tout petit chat), Un gatonàs (Un vilain petit chat)... Divèm díser qu’existís una bèra tropa d’autes sufixes.

14- Les demostratius

A) I a 2 serias de demons. correspondent aus 2 prumèrs deus adv. de lòc :
           ací (ici),                           aquí (là),                                         aciu-delà (là-bas)

m. s. : aqueste celui-ci              aqueth celui-là

m. p. : aquestes ceux-ci            aqueres ceux-là

f. s. : aquesta celle-ci                aquera celle-là

f.p. : aquestas celles-ci             aqueras celles-là

natre : çò (ce), açò (ceci)          aquò (cela)

B) Ende explicar l’emplec deus diferents demonstratius en occitan, prenguèm un exemple. Imaginam 2 libres. Le prumèr es a portada de la man ; Diram donc : Aqueste libe (ce livre-ci). Le segond se tròba a la bibliotèca municipala ; Diram donc : Aqueth libe (ce livre-là).

C) D’aute part, l’article definit seguit de la preposicion de o deu pronom relatiu que revira le francés : celui de, celle de... celui qui, celle qui...
Ex : Les que marchan (Ceux qui marchent ), Les de nadau (Ceux de noël), Las de Tolosa (Celles de Toulouse).

15-Les possessius

(Véser tanbens le punt 20- E)

Singular (m/f)          Singular (m/f)          Plurau (m/f)              Plurau (m/f)

Fòrma sense article    Fòrma ambe article       Fòrma sense article    Fòrma ambe article

(mès emplegada) (mès rara)              (mès emplegada)       (mès rara)

mon, ma                le miu, la miva          mos, mas                 les mius, las mivas

ton, ta                      le tiu, la tiva             tos, tas                     les tius, las tivas

son, sa                    le siu, la siva           sos, sas                   les sius, las sivas

nòste, nòsta           le nòste, la nòsta     nòstes, nòstas         les nòstes, las nòstas

vòste, vòsta            le vòste, la vòsta     vòstes, vòstas         les vòstes, las vòstas

lor                            le lor, la lor               lors                           les lors, las lors

Ex 1 : Es ma cigarreta (C’est ma cigarette). Es la miva cigarreta (C’est ma cigarette) Ex 2 : Son mas cigarretas (Ce sont mes cigarettes) Son las mivas cigarretas (Ce sont mes cigarettes).

16- Les adjectius numeraus cardinaus

A) 1 : masc. : un, fem : una . 2 : masc. : dus, fem : duas. 3 : tres. 4 : quatre. 5 : cinc. 6 : siès. 7 : sèt. 8 : ueit. 9 : nau. 10 : dètz. 11 : onze. 12 : dotze. 13 : tretze. 14 : catòrze. 15 : quinze. 16 : sètze. 17 : dètz-e-sèt. 18 : dètz-e-ueit. 19 : dètz-e-nau. 20 : vint. 21 : vint-e-un... 29 : vint-e-nau. 30 : trenta. 31 : trenta-un... 40 : quaranta... 50 : cinquanta... 60 : siessanta... 70 : setanta... 80 : ueitanta... 90 : navanta, nonanta... 100 : cent... 200 : dus-cents... 999 : nau-cents-navanta-nau... 1000 : mila... 1000000 : un milion... 1000000000 : un miliard.

B) Existís còsta setanta (70), ueitanta (80), navanta / nonanta (90), las fòrmas francesadas seissanta-dètz, quatre-vints, quatre-vints-dètz. Aqueres francismes son d'evitar.

C) I a pas que 1 e 2 qu’an una fòrma especiala endeu feminin.

D) Le e desapareish après 29. Passam de vint-e-nau (29), en deishar trenta, a trenta-un (31).

E) 100 e 20 prenguen la S finala deu plurau cada còp que son multiplicats per una auta chifra.

17- Les adjectius numeraus ordinaus

A) 1r : prumèr(a), 2d : segond(a), 3è : tresen(a), 4è : quatren(a), 5è : cinquen(a), 6è : seisen(a)...

Exceptats endeu 1èr e le 2d, les ordinals se fòrman a partir deus cardinaus per l’adjoncion deu sufixe EN au masculin e ENA au feminin. Ex : Au maraton Mailís es arribada setena e Joan ueiten (Au marathon Maïlis est arrivée septième et Jean huitième). Divètz evitar d’emplegar le francisme en "ièma".

B) Unen(a) e Dusen(a) s’emplègan dins les numeraus compausats. Ex : 100è : Cent-unen(a). 302è : Tres-cents-dusen(a).

C) Existís en gascon central un aute biais de formar les ordinaus, mès es pas emplegat en Gasconha tolosana. A despart deu 1èr e deu 2d, se remplaçan le EN(A) per AU. Ex : la tresau (la tresena), lo dotzau (le dotzen)...

18- L’ora

Notatz qu’en occitan le vèrbe s’acòrda au plurau. Es una ora (c’est une heure) ; Son tres oras (c’est trois heures). 15h25 : Son tres oras vint-cinc. 16H15 : Son quatre oras e quart. 20H30 : Son ueit oras e mieja. 22H45 : Son onze oras manca un quart. 0H00 : Es miejanueit. 12H00 : Es mieijorn.